Глоб интернэшнл ТББ-аас “УИХ-ын 2012 оны сонгуульд нэр дэвшигч эмэгтэйчүүдийг дэмжих нь” төслийн хүрээнд өргөн хэрэглээний сонин, цахим хуудсуудад эмэгтэй улс төрчид, эмэгтэй нэр дэвшигчид, шийдвэр гаргах түвшинд ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүдийн талаар хэрхэн мэдээлсэн байдлыг илрүүлэх түргэвчилсэн мониторинг хийлээ. Мониторингийг 2008 оны 6-р сарын 21-27, 2011 оны 6-р сарын 13-19, 2011 оны 10-р сарын 12-25-ны өдрийг дуусталх хугацаанд өдөр тутмын “Өдрийн сонин”, “Өнөөдөр”, “Зууны мэдээ”, долоо хоног тутмын “Хүмүүс”, “Сэрүүлэг” сонин, http://www.news.mn/, http://www.olloo.mn/, http://www.factnews.mn/, http://www.caak.mn/, http://www.medee.mn/, http://www.amjilt.com/, http://www.gogo.mn/, http://www.shuud.mn/ цахим хуудсуудад нийтлэгдсэн мэдээллүүдэд хийсэн.
Ажиглагчид тусгайлан боловсруулсан түлхүүр асуулт бүхий тэмдэглэлт хүснэгтийн дагуу тоон болон чанарын мэдээлэл цуглуулж, excel программд оруулж кодлон, SPSS 16.0 программаар боловсруулав.
Мөн www.google.mn хайлтын системээс “эмэгтэй улс төрч”, “эмэгтэй нэр дэвшигч” гэсэн түлхүүр үг ашиглан 2008 оноос 2011 оны 10-р сарын 25-ны өдрийг хүртлэх хугацаанд санамсаргүй байдлаар илэрсэн эхний 50 мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийлээ.
Мониторингийн хугацаанд нэр бүхий таван сонин, цахим хуудсуудад эмэгтэй улс төрч, эмэгтэй нэр дэвшигчидтэй холбоотой 350 мэдээлэл гарсан байна. Үүний 287 буюу 82 хувь нь тодорхой нэр заасан эмэгтэйчүүдийн тухай байв. Үүнээс 230 буюу 80,1 хувь нь цахим хуудсанд, 57 буюу 19,8 хувь нь сонинд нийтлэгджээ.
Нийт 42 эмэгтэйтэй холбоотой мэдээлэл байснаас нийт мэдээллийн 39,3 хувь нь УИХ-ын гишүүн С.Оюун, Д.Арвин, Д.Оюунхорол нарын тухай байна. Эдгээрээс С.Оюунтай холбоотой мэдээлэл хамгийн их буюу нийт мэдээллийн 22,3 хувийг эзэлж байгаа боловч 18,2 хувь нь шууд буюу өөрөөс нь авсан, үлдсэн нь нэр нь дурьдагдсан мэдээлэл байлаа.
Таван сонинд нийтлэгдсэн эмэгтэйчүүдийн тухай бичвэр хэмжээний хувьд сонины нэг нүүрийг 1565 см2 гэж үзвэл нийт сонины 105 нүүр болсноос нэр бүхий эмэгтэйчүүдийн тухай бичигдсэн 57 мэдээлэл 12,4 нүүр эзэлж байна. Энэ нь дан эрчүүдтэй холбоотой мэдээллийн хэмжээнээс 5,9 дахин бага талбай байна. Цахим хуудсан дахь мэдээлэл Times New Roman 9 фонтоор бичигдсэн А4 хэмжээтэй 27,9 нүүр материалтай тэнцэж байна.
Мэдээллийн өнгө аясын хувьд нийт мэдээллийн 58 хувь нь дундаж утгаар, 25 хувь эерэг, 16,7 хувь сөрөг агуулгатай байна. Эмэгтэй нэр дэвшигч, эмэгтэй улс төрчидтэй холбоотой таван мэдээлэл бүрийн дөрөв нь нэр дурьдагдсан мэдээлэл байна.
Шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүд зайлшгүй хэрэгтэй 41 хувь, тодорхой хэмжээгээр байх хэрэгтэй 36 хувь, байж ч болно, байхгүй байсан ч болно 18 хувь, бараг хэрэггүй 4 хувь, огт хэрэггүй гэсэн агуулгатй мэдээлэл нэг хувь байна.
Дэлгэрэнгүйг ЭНДЭЭС татаж авна уу
Хэвлэлийн Хүрээлэнгээс Нээлттэй Нийгэм Форумын дэмжлэгтэйгээр Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Телевизийн хөтөлбөр, нэвтрүүлгийн өнөөгийн байдлыг үнэлж, 2007 онд хийсэн мониторингийн дүнтэй харьцуулан ахиц, дэвшлийг тодорхойлох зорилго бүхий судалгааг хэрэгжүүлэв. Судалгааны аргачлалыг Европын Радио, Телевизүүдийн Холбооны “ESCORT ангилал”-ын системд түшиглэн боловсруулсан болно.
Миний бие 2008 онд дээд боловсролын зэрэг авсаныхаа дараа Зориг сангийн "Залуу Лидер Хөтөлбөрт" хамрагдан нийгмийн бүх л салбарын хичээл лекц сонсон, танилцах аялалууд хийж, төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж байсан билээ. Манай "Өөдрөг" багын хэрэгжүүлсэн "Өөдрөг амьдрал өөрөөс тань" төсөл амжилттай хэрэгжин хоёрдугаар байранд шалгаран үнэлэгдэж байлаа. Энэхүү төслийнхөө үр дүн, ашиг тусыг тусгасан төслийн тайлан, үзүүлэнг блогтоо нийтэлж байна.
Төслийн үеэр хэвлэгдсэн сонин
Төслийн үеэр хэвлэгдсэн брошур
Хэвлэлийн Хүрээлэн, Нээлттэй Нийгэм Форумын дэмжлэгтэйгээр МҮОНТ-ийн хөтөлбөрийн бүтэц, мэдээ, мэдээллийн чанартай нэвтрүүлгийн агуулгад мониторинг хийх эхний шатны судалгааг явууллаа. Энэ удаагийн мониторингт тус телевизийн 2010 оны 4-5 сарын 14 хоногийн хөтөлбөрийг хамруулжээ.
“Глоб Интернэшнл" ТББ сонгуулийн сурталчилгааны хамгийн идэвхтэй үе болох сүүлийн хоёр долоо хоногийн турш үндэсний хэмжээнд өргөн нэвтрүүлэг эрхэлдэг МҮОНТВ, UBS, ТВ-5, ТВ-9, 25 дугаар суваг телевизэд хийсэн мониторингийн дүнгийн талаар бид мэдээлж байсан. Өмнөх удаад тус ТББ-ийн хоёр өдрийн судалгааны дүнг үзүүлж байсан бол өнөөдөр сонгуулийн сурталчилгааны хамгийн идэвхтэй таван өдрийн судалгааны дүнг танилцуулж байна.
Мониторингийн явцад тухайн дээрх телевизүүдийн өргөн нэвтрүүлгийн нийт цагийг хамруулан тэнцвэрт байдал, сурталчилгааны өнгө аясыг судлахын зэрэгцээ, мэдээний хөтөлбөрийн тэнцвэрт байдлыг үнэлж дүгнэсэн байна. Мониторингийг 2005 оны Ерөнхийлөгчийн, 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн үеэр ашигласан, Словакийн MEMO байгууллагын мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах арга зүйн дагуу хийж, мэдээллийг дээрх байгууллагын өгсөн тусгай программаар боловсруулжээ.
Энэхүү мониторинг хийсэн таван өдөр таван телевизийн бүгд 27 408 минутын нэвтрүүлэгт ажиглалт хийснээс хоёр нэр дэвшигчийн талаарх мэдээлэл нийтдээ 1544 минут буюу /мэдээний хөтөлбөрийг тусад нь судалсан тул нийт цагт тооцогдоогүй болно/ эфирийн цагийн 5,6 хувийг эзэлж байжээ. Энэ нь өмнөх таван өдөртэй харьцуулахад нэр дэвшигчдийн тухай мэдээлэл 1,6 дахин өссөн дүн гарсан байна.
Дурьдсан хугацаанд Ц.Элбэгдоржийн тухай мэдээлэл нийт цагийн 56 хувь, Н.Энхбаярын тухай мэдээлэл 44 хувийг эзэлж байгаа нь өмнөх таван өдөртэй харьцуулахад Н.Энхбаярын тухай мэдээлэл 323 минутаар, Ц.Элбэгдоржийнх 272 минутаар тус тус өссөн байна. Харин цагийн хуваарилалтыг харьцуулахад нэр дэвшигч Н.Энхбаярт оногдох цаг нэмэгдэж байгаа бол Ц.Элбэгдоржийн талаар мэдээллийн цаг МҮОНТВ, MN-25 телевизээс бусад телевизид буурчээ. Харин MN-25 телевизээр Ц.Элбэгдоржийн талаар мэдээллийн цаг 2,3 дахин нэмэгдсэн байна.
Мэдээллийг өнгө аясаар нь ангилбал Н.Энхбаярын талаар эерэг 66%, төв сахисан 12,6%, сөрөг 21,4%, харин Ц.Элбэгдоржийн тухай эерэг 43%, төв сахисан 8,7%, сөрөг мэдээлэл 48,3%-ийг эзэлжээ.
Энэ нь өмнөх таван өдөртэй харьцуулахад нэр дэвшигчдийн талаар төвийг сахисан мэдээлэл буурч, эерэг мэдээлэл тус бүр 2 дахин, сөрөг мэдээлэл /Н.Энхбаяр 2,7%, Ц.Элбэгдорж 1,3%/ тус тус нэмэгдсэн байна.
Телевиз тус бүрээр нь танилцуулвал:
МҮОНТВ
МҮОНТВ-ийн 5245 минутын нэвтрүүлэгт мониторинг хийсэн. МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаярын тухай 61,4% , АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн тухай 38,6% мэдээлэл орсон байна. Өмнөх таван өдөртэй харьцуулахад Ц.Элбэгдоржийн талаар байхгүй байсан сөрөг мэдээлэл 37,8% нэмэгдэж Н.Энхбаярын талаар эерэг нэмэгджээ.
ТВ-5 телевиз
Дурьдсан хугацааны таван өдрийн эфирээс 5744 минутын нэвтрүүлэгт МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаярын тухай 55,8%, АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн талаар 44,2% -ийн мэдээлэл эзэлж байна.Таван өдрийн харьцуулсан дүнгээр Н.Энхбаярын тухай шууд мэдээлэл 3,3 дахин нэмэгдэж, нэр дэвшигчдийн талаар төвийг сахисан мэдээлэл буурч эерэг болон сөрөг мэдээлэл давамгайлах болжээ. Н.Энхбаярын талаар сөрөг мэдээлэл өсч, Ц.Элбэгдоржийнх буурсан байна.
ТВ-9 телевиз
ТВ-9 телевизийн нийт 5396 минутын эфирт мониторинг хийсэн.Түний 62,4% нь МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаяр, 37,6% нь АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн талаар мэдээлэл байсан байна.
Таван өдрийн харьцуулсан дүнгээр Н.Энхбаярын тухай мэдээллийн 91,1% нь эерэг мэдээлэл нь болж өсөхтэй зэрэгцэн Ц.Элбэгдоржийн талаар сөрөг мэдээлэл 3,8% өссөн байна. Ц.Элбэгдоржид ногдох мэдээллийн цаг буурсан байна.
UBS телевиз
Таван өдрийн нийт 5642 минутын эфир үзсэнээс 63% нь Н.Энхбаярын, 37% нь Ц.Элбэгдоржийн тухай мэдээлэл байжээ. Өмнөх дүнтэй харьцуулахад Н.Энхбаярын талаар мэдээллийн цаг 1,6 дахин нэмэгдсэн байна. Мэдээллийн өнгө аясын хувьд Ц.Элбэгдоржийн талаар сөрөг мэдээлэл өмнөх дүнтэй харьцуулахад нэмэгдэж, нэр дэвшигчдийн тухай эерэг мэдээлэл буурч Н.Энхбаярын төвийг сахисан мэдээлэл өсчээ.
25-р суваг телевиз
Нийт 5381 минутын эфир ажигласан. Үүнээс МАХН-аас нэр дэвшигч Н.Энхбаярын тухай 29,5% АН-аас нэр дэвшигч Ц.Элбэгдоржийн талаар 70,5 % мэдээлэл орсон байсан байна. Дурьдсан таван өдөрт нэр дэвшигчдийн талаар сөрөг мэдээлэл Н.Энхбаярынх 1,8 дахин нэмэгдсэн бол Ц.Элбэгдоржийн талаар сөрөг мэдээлэл 1,3 дахин буурч, нэр дэвшигчдийн тухай эерэг мэдээлэл өсчээ.
Мэдээний хөтөлбөр
Ерөнхийлөгчийн 2009 оны сонгуулийн үеэр мэдээний хөтөлбөрийн тэнцвэрт байдал, мэргэжлийн түвшинг тусгайлан судалжээ.
Тайлант хугацаанд таван телевизийн мэдээний хөтөлбөрөөр нэр дэвшигчдийн тухай нийт 1146 минутын мэдээлэл цацагдсаны 67,1 хувь Н.Энхбаярын, 32,9 хувь Ц.Элбэгдоржийн тухай байна. Нэр дэвшигчдийн талаар мэдээллийн цаг өмнөх таван өдрийнхөөс 1,7 дахин өсжээ.
Н.Энхбаярын тухай мэдээллийн 86,4% нь эерэг бол Ц.Элбэгдоржийн мэдээллийн 59% нь эерэг, 29,5% нь сөрөг мэдээлэл байна.
Мэдээний хөтөлбөрүүдийн нэр дэвшигчдэд оноож байгаа цаг хуваарилалт нь МҮОНТВ, 25-р суваг телевизүүдэд харьцангуй ижил түвшинд байна. Харин ТВ-9, ТВ-5, UBS телевизүүд Н.Энхбаярт илүү цаг оногдуулж байна.
Хэвлэлийн хүрээлэнгээс “2009 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн мониторинг”-ийг өдөр тутмын болон долоо хоног тутмын сонинуудад болон МҮОНР-гийн нэвтрүүлэгт хийж байгаа билээ. Энэ удаад сонгуулийн сурталчилгааны дунд үе болох 5 сарын 11-17-ны нэг долоо хоногийн сонины нийтлэлд хийсэн мониторингийн дүнг танилцуулж байна. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдоржийн тухай мэдээлэл хэмжээний хувьд ойролцоо талбай эзэлж байв: нийт талбайн 50,8 хувьд Ц.Элбэгдоржийн нэр дурьдагдсан бол 49,2 хувьд Н.Энхбаярын тухай дурьджээ.
Monitoring гэдэг нь байгал орчинд гарч буй өөрчлөлтийг ажиглах гэсэн утгатай англи үг юм. Үйл явц хэрхэн явагдаж байгаад ажиглалт хийх, өнгөрсөн ба одоогийн үйл явцыг шинжилж буй шинжилгээ гэж ойлгож болно.Мониторингийн зорилго:
4. Асуудал дахин тодорхойлох үндэс бий болгох
Үргэлжлэл бий…..
Эрүүгийн анхан шатны шүүх хуралдааны мониторинг
Зорилго
- Монгол улсад ардчилсан хүмүүнлэг иргэний нийгэм байгуулахад хувь нэмэр оруулах
- Иргэний, улс төр, хувийн өмч, нийгэм соёлын эрхийг баталгаажуулах
- Ардчиллын үйлсэд хувь нэмрээ оруулах
- Шударга ёсыг тогтоон хэвшүүлж, өвлүүлэх
Зорилт:
- Шүүх хуралдаанд оролцогч талууд шударгаар мэтгэлцэж байгаа эсэх
- Өмгөөлөгчийн оролцооны хэм хэмжээ нь үйлчлүүлэгчийнхээ хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалах эрхээ хэрэгжүүлэхэд хангалттай эсэх
- Иргэний төлөөллийн оролцоо хуульд нийцэж байгаа эсэх
- Гэрч, хохирогч, яллагдагчийн өчиг мэдүүлэг нь хэргийн бодит үнэнийг тогтооход нотлох баримт болох эсэх, шүүх хуралдааны шударга мэтгэлцээний явцад нотлох баримтын мөн чанараа алдах эсэх
- Шүүх хуралдааны дэг журам, хуульчдын ёс зүйн хэм хэмжээ практикт хэрэгжиж байгаа эсэх
- Прокурорын гаргасан яллах дүгнэлтэд нь эрүүгийн хуулийн холбогдох зүйл ангид заасан гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн гэм буруу тухайн субъектыг үйлдэлд байгаа эсэх
- Шүүх хуралдааны шударга мэтгэлцээний явцад шүүх бүрэлдэхүүн, улсын яллагч, иргэдийн төлөөлөл /төлөөлөгч/, шүүгдэгч, өмгөөлөгч хохирогдогсдын оролцооны дүгнэлт хийх.
Мониторинг хийхэд баримтлал хуулиуд
- Монгол Улсын Үндсэн хууль
3-р зүйлийн 1, 5-р зүйлийн 2,3 6-р зүйлийн 3 16-р зүйлийн 3,4,5,6,7,10,12,13,14,16 17-р зүйл 18-р зүйлийн 4 19-р зүйлийн 1,3 10-р зүйлийн 3 14-р зүйлийн 1,2 16-р зүйлийн 1,4 17-р зүйл 19-р зүйл
- Эрүүгийн хууль
100-р зүйл 146-р зүйлийн 4 148-р зүйлийн 2 150-р зүйлийн 1,2,3 168-р зүйл 1,2 251-р зүйл
- Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль
11-р хэсэг 44-р зүйл 102-р зүйлийн 1 106-р зүйлийн 1, 328-р зүйлийн 1, 2, 329-р зүйлийн 1,2, 330-р зүйлийн 1
- Олон улсын эрүүгийн шүүхийн Ромын дүрэм
7-р зүйлийн д, и, ж, к 2-р зүйлийн 1-р хэсгийн б, ё
- Хуульчдын ёс зүйн дүрэм
Мониторингийн аргачлал
- Анкетын судалгаа: 860 хүн оролцсон.
- Асуулга: шүүх хуралд оролцсон оролцогчдоос 40 хүнээс асуулга явуулсан.
- Ярилцлага, сурвалжлага: 2 удаа
- Ажиглалт
Мониторингийн хамарсан хүрээ
Алсын аймгуудаас Говь-Алтай, ойрийн аймгуудаас Сэлэнгэ, Улаанбаатарын Сүхбаатар дүүрэг, алслагдсан Налайх дүүрэг
Үндэслэл
Ардчилал, зах зээлийн харилцаанд эргэлт буцалтгүй шилжсэн, эрх зүйт төрийн байгуулалтай манай нийгэмд, хамгийн нөлөө бүхий үүргийг шүүх эрх мэдлийн байгуулал хэрэгжүүлдэг. Сүүлийн жилүүдэд нийгэмд гарч буй гэмт хэргийн тоо буурахгүй харин өсөж, мөн тэр хэмжээгээр хүний эрх, эрх чөлөө зөрчигдөж, энэ нь мөн өсөх хандлагатай байна. Энэ үзэгдэлд хохирох, хохироосон гэх хэлбэрээр оролцсон субьектүүдийн үйлдлийн гэм буруутай эсэхийг ялган тогтоох нь шүүх эрх мэдлийн үүрэг юм. Иргэдийн итгэж хүлээлгэсэн энэ үүргийг шүүх эрх мэдлийн байгуулал хэрхэн хэрэгжүүлж байгаа талаарх иргэдийн дунд, нийгмийн дотор янз бүрийн ойлголт, яриа байдаг.
Хүний эрх, шударга ёсны төлөөх хөдөлгөөнөөс 2002 онд хийсэн судалгаанаас үзэхэд, судалгаанд оролцогчдын 97 хувь буюу 2915 иргэн шүүх хуралдаанаас шударга шийдвэр гаргадаггүй, мөн судалгаанд оролцогчдын 90 хувь буюу 2706 иргэн хуулийн өмнө эрх тэгш эдэлдэггүй гэж хариулсан байна. Судалгаанд хамрагдсан нийт 3000 иргэний зөвхөн 30 хувь нь шүүх эрх мэдлийн тогтолцоогоор асуудал шийдвэрлүүлсэн байна. Тухайн судалгаанд гэмт хэрэгт холбогдоогүй бусад хүмүүсийн хариулсан байдал нь шүүх эрх мэдлийн тогтолцооны мониторинг, бодит судалгаа шаардлагатайг харуулж байна.
Мөн түүнчлэн, шүүн таслах үйл ажлаас болж, хүний эрх ноцтой зөрчигдсөн гэж үзэх хэд хэдэн баримт хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нийтэд дэлгэгдсэн. Эдгээр мэдээлэл баримтад анхаарлаа хандуулж, ажиглалт, судалгаа, дүн шминжилгээ хийж шаардлага зайлшгүй бий болж байх үед, тус мониторинг эхлүүлсэн нь цаг үеэ олсон ажил байлаа.
Мониторингийн дүн
Сүүлийн жилүүдэд нийгэмд гарч буй гэмт хэргийн тоо буурахгүй улмаар шинж чанар нь өөрчлөгдөж байгаа гэдэг энэ бүхнийг төрийн нэрийн өмнөөс шүүн таслаж, зөв бурууг ялган тогтоох нь хариуцлагатай ажил алба юм. Шүүгчдийн үйл ажиллагаа, ёс зүйтэй холбоотой иргэдийн хандлагыг тандах зорилгоор Сүхбаатар, Налайх дүүрэг Сэлэнгэ, Говь-Алтай аймгуудад 860 хүнээс судалгаа авахад:
- Цагдаагийн хэрэг бүртгэгч, мөрдөн байцаагчдийн 70% нь авилгал авдаг гэсэн хариулт өгсөн.
- Прокурорын ажилчид авилгалд хамааралтай юу гэсэн асуултанд 69% хамааралтай авдаг гэж хариулсан байна.
- Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн хэрэгжилт ямар вэ? Хангалттай юу гэсэн асуултанд 77,9%-нь авилгал авдаг гэсэн.
- Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг өөрчлөх шаардлагатай юу гэсэн асуултанд 70,8%-нь шаардлагатай гэж хариулсан байгаа юм.
- Шүүгч авилгал авдаг уу гэсэн асуултанд 51.7% нь тийм гэж хариулсан.
- Шүүгч ялгавартай ханддаг уу гэсэн асуултанд 77.3% тийм гэж хариулсан
Дээрх судалгааны дүнгээс үзэхэд иргэдийн дунд хуульчдад итгэх итгэл суларсан нь харагдаж байна.
Дүүрэг, орон нутгийн шүүх үйл ажиллагаанд хийсэн ажиглалтын дүнг тус тусд нь авч үзвэл дараах байдал ажигдлагдлаа.
Сүхбаатар дүүрэг Бид нийт 22 хэргийг шүүх үйл ажиллагаанд ажиглалт хийсэн бөгөөд үүнд:
- Залилангийн хэрэг 6,
- Хулгайн хэрэг 5,
- Хүн амины хэрэг 3,
- Танхайн хэрэг,
- Дээрмийн хэрэг 2,
- Авто ослын хэрэг 4 байлаа.
Ажиглалтын явцад илэрсэн зөрчлүүдийг дурдвал:
1. Өмгөөлөгч болон иргэний төлөөллийн үүргээ хэрэгжүүлэх чадвар сул, эрх зүйн практик хэрэгжилт хангалтгүй байна.
2. Иргэний төлөөлөл болон шүүх үйл ажиллагаанд оролцогчдын хууль зүйн мэдлэг, мэдээлэл маш хомс байгаа нь ажиглагдлаа. Иргэдийн төлөөлөгч нь хэрэгт нь тохирсон шийтгэл оногдуулья гэсэн тогтмол үгтэй шүүх хуралдаанд оролцдог.
3. Өмгөөлөгчийн хувьд сайн байсан ч шүүгч яллагч, иргэдийн төлөөлөгч нь давуу талтай нь харагдаж байлаа. Мэтгэлцээний талууд ижил эрхтэй ч өмгөөлөгчийн эрх үүрэг тэр болгон биелэхгүй нь харагдаж байсан.
Жишээ 1
НАЛАЙХ ДҮҮРЭГ
Налайх дүүргийн хувьд эрүүгийн анхан шатны шүүх хурал хойшлох болоход шүүгчид хуралдаж хариуг дор нь хэлж өгдөг. Шүүгчийн ёс зүй дэг жаяг хангалттай. Эрүүгийн анхан шатны шүүх хуралдаан харьцангуй сайн мэтгэлцээний журам дээр явагдаж байсан. Өмгөөлөгчийн мэдлэг ур чадвар сайн байлаа. ИТХ-ийн төлөөлөгчид шүүгдэгчийн хавтаст хэрэгтэй танилцаж шүүх хуралдаанд мэдээлэлд үндэслэн мэтгэлцээний журмаар оролцож байсан.
ГОВЬ-АЛТАЙ АЙМАГ
Говь-Алтай аймагт 2006 оны 6-р сарын 11-29-ийг дуустал эрүүгийн анхан шатны шүүх хурлын мониторинг хийсэн. Мониторинг хийх явцад эрүүгийн анхан шатны шүүх хуралдааны дэг журам сайн сахигдаж байсан. Хуралдааны явцад иргэдийн төлөөлөгч хавтаст хэрэгтэй танилцаж иргэдээ хамгаалах мэдлэг чадвар сайн байснаас гадна өмгөөлөгчдийн мэдлэг ур чадвар сайн байлаа. Шүүх хуралдааны дэг журам сахигдаж чадав уу гэсэн асуултыг шүүх хуралд оролцогчдын дунд тавихад 11 хүн тийм, 2 хүн үгүй гэж хариулсан. Мэтгэлцээний үндсэн зарчмыг баримталсан уу гэсэн асуултад 10 хүн тийм, 3 хүн үгүй гэж хариулсан. Өмгөөлөгч эрхээ эдлэж үүргээ биелүүлж чадаж байна уу гэсэн асуултад 12 хүн тийм, зөвхөн 1 хүн үгүй гэж хариулсан юм.
Жишээ 2:
Хурлын дэг харицангуй сайн байсан хэдийг ч 1 удаагийн шүүх хуралдаанд иргэдийн төлөөлөгчөөр прокурорын ажилтан орсон бөгөөд иргэдийн хурлаас сонгогдсон хүн гэж тайлбарласан боловч шууд яллагчийн талд саналаа өгч байсан. Түүнчлэн иргэдийн эрхийг хамгаалахад учир дутагдалтай тал ажиглагдаж байсан нь өмгөөлөгчийн мэдлэг ур чадвар сайн байсан ч ялын шийдвэрийг шүүгч прокурорын дүгнэлтээр гаргаж байгаа нь бидний хараанд өртсөн. Ял төлөвлөлт нь хуульд нийцсэн үү? Үндэслэлтэй байсан уу гэсэн бидний асуултад 4 хүн тийм, 9 хүн үгүй гэж хариулжээ.
СЭЛЭНГЭ АЙМАГ
4-р сарын 10-наас 29-нийг дуустал эрүүгийн анхан шатны шүүх хуралдааны мониторинг хийсэн. Сэлэнгэ аймагт шүүгч прокурор өмгөөлөгч иргэдийн төлөөлөгчид нь мэдлэг чадвартай мэтгэлцээнийг явуулж байсан юм
Жишээ 3:
Мониторонгийн дүгнэлт, цаашид авах арга хэмжээний зөвлөмж
- Эрүүгийн анхан шатны шүүх хуралдааны мониторингийг Сүхбаатар, Налайх дүүрэг, Сэлэнгэ, Говь Алтай аймгуудыг мониторингуудад хамруулсан. Бидний ажигласан шүүх хурлууд хурал зарим нь нээлттэй гэх боловч үнэн хэрэгтээ хаалттай хурал болж иргэд олон нийтийн төлөөлөл хангалтгүй, дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчээс эхлээд дүүргийн ерөнхий шүүгчид хавтаст хэрэгтэй танилцахаас татгалзаж хурлын тогтоол өгөхгүй хугацааг сунжруулж байсан. Шудрага шүүх бол иргэд олон нийтээс нууцлах зүйлгүй баймаар.
- Хэрэг зөрчилд холбогдон шалгахдаж буй иргэд маань тухайн харилцаанд оролцохдоо эдлэх эрх, хүлээх үүргээ мэддэггүй ба өөрийн үйлдлийг учир холбогдол болоод, шаарлага зэргийг нотолж чаддагүй. Ийм нөхцлөөс болж хүний хэргийг өөртөө хүлээх, хийсэн үйлдэлдээ хэт өндөр ял авах зэрэг асуудал олон байна. Мөн ихэнхи хэсэг нь тухайн харилцаанд зөвлөх туслах нь байх өмгөөлөгч гэдэг зүйлийг мэдэхгүй, мэддэггүй хүн олон байна. Иймд өмгөөлөгч гэж хэн болох, ямар ашиг тустай, эрх үүрэгтэй таниулах шаардлагатай байна. Хуулийн сургалтыг байнга сонирхолтой зурагт хуудас хэлбэрээр олон нийтийг гэгээрүүлэх,
- Шүүхийн мониторингийг үргэлжлүүлэх явуулах шаардлагатай, шүүх хурлыг олон нийтэд нээлттэй болгож, дектафон, зургийн аппарат, шаардлагатай үед телевизийн бичлэг хийж баримтжуулдаг болох,
- Хувийн мөрдөгч, өмгөөлөгчдийг хуульчилж, хүлээн зөвшөөрөх, олон нийт эрх ашигаа хамгаалуулахын тулд тохиролцож өндөр хөлстэй, үнэнч шударга хувийн мөрдөгч, өмгөөлөгчдийг хүсч байгаа тул яаралтай шийдэх.
Төслийн баг:
Ганжуурын Алимаа /Багийн ахлагч/
Хурандаа Лодойсамбуугийн Санжаасүрэн /Төслийн хуулийн зөвлөх/
Самбуугийн Сүрэнжав /Төслийн багийн хуулийн зөвлөх/,
Б.Цогзаяабаатар /Сэтгүүлч, зохиолч/
Дашдоржийн Сарангэрэл /Төслийн зөвлөх, Анагаах ухааны магистр/
Ядамбаатарын Оюунчимэг \ Төслийн багийн ажилтан, Багш \
Нэргүйбаатарын Ариунаа \ Төслийн багийн ажилтан, Хуульч \
Лэгдэн Цэрмаа \Төслийн багийн ажилтан, Ня-бо\
Ном зїй
- Үндсэн хууль
- Эрүүгийн хууль
- Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль
- Олон улсын Ромын дүрэм