“Нийгмийн Тодотгол” төвийн судалгаануудаас

УИХ-ын даргад та хэнийг дэмжиж байна.

Иргэдийн хүсэл улстөрчдийн таамгаас хол зөрсөнгүй.
УИХ-ын дарга Ц.Нямдоржийг огцруулах асуудал сөхөгдөхтэй зэрэгцээд түүний орыг хэн залгах вэ гэсэн сэжиг таамаг дагалдах болсон. Хэдийгээр дарга нь огцроогүй. Анхны шийдвэр огцруулахгүй гэж гарсан ч улстөрийн хүрээнд удаан хугацаагаар хэрэгжиж чадсангүй. Үүнтэй зэрэгцээд спикерийн суудалд суух хүмүүсийн нэрсийн жагсаалт уртасч, зарим нэгийнх нь сэтгэлийн мухарт гэрэл гэгээ мэдрэгдэв. Өнгөрсөн долоо хоногт парламентад хамгийн олон суудалтай МАХН, АН-ын хоорондын цэц булаалдсан эцэс төгсгөлгүй шаардлага, уриалга шидэлцсэн маргааны төгсгөлийг хүлээсэн ард түмэн бараг цөхрөнгөө барж байв. Энэ цаг хугацаанд “Нийгмийн тодотгол” хэмээх судалгааны байгууллага УИХ-ын дарга болох магадлалтай хүмүүсээс хэнийг дэмжиж байна вэ гэсэн нэгэн сонирхолтой судалгаа явуулсан байна.
Судалгаанд нийслэлийн таван дүүргийн 500 иргэн оролцож. Ямар нэгэн намын харъяалал харгалзалгүй хоёр өдөр явуулсан судалгааны дүн тун сонирхолтой гарч. Эндээс харахад туршлагатай парламентч Ц.Шаравдорж, Д.Лүндээжанцан, Т.Очирхүү, Д.Дондог, Ц.Мөнх-Оргил нар айргийн тавд орж. Тэдний араас спикер болох хамгийн магадлалтай хэмээгдэн хэвлэл мэдэээллээр нэр нь байнга гарах болсон МАХН-ын УИХ дахь бүлгийн дарга Д.Идэвхтэн, Хуульзүй, дотоод хэргийн сайд Д.Одбаяр нар нэхэж байна. Харин урьд өмнө нь нэр нь дурдагдаагүй, хэний ч санаанд оромгүй нэгэн хүний нэр орж ирсэн нь гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн МАХН-ын дарга М.Энхболд есөд жагссан байна. Судалгааны дүн МАХН, улстөрчдийн дунд яригдаж байгаа болон хэвлэл мэдээллийнхний таамаглаж байгаатай төдийлөн зөрсөнгүй. Тэгэхлээр аль аль талдаа боломжийн үнэлгээтэй байгаа тэдний хувьд хуульд заасан 14 хоногийг хүлээх л үлдлээ.
Учир нь УИХ-ын тухай хуульд спикер огцорсон тохиолдолд дараагийн даргыг 14 хоногийн хугацаанд нэр дэвшүүлэн хэлэлцэх ёстой гэж заасан байдаг аж. Гэхдээ нэр дэвшүүлэх цагт одоогийн яригдаж байгаа, ичнээ нэр дэвшсэн хүмүүсийн хэн нь тунаж үлдэхийг урьдчилан таашгүй. Бүр байдал өөрөөр эргэж хэний ч таамаглаагүй нэгэн гарч ирэхийг үгүйсгэхгүй. Ц.Нямдоржийг огцруулах асуудал эцэслэж ангийн даргын суудал эзгүйрсэн болохоор хэн нь байх вэ гэдэг асуудал өнөөдрөөс бараг тодорхой болно. Цаг хугацаа давчуу, хаврын чуулган завсарлахад цөөхөн хоног үлдсэн. Гэтэл хэлэлцэхээр төлөвлөсөн 40 гаруй хууль, шийдэх шаардлагатай нийгмийн олон асуудал овоорсон үед УИХ-ын даргын асуудал сунжрахгүй байх хэмээн таамаглагсад олон. Иргэдийн дунд явуулсан санал асуулгаар 31.2 хувиар УИХ-ын даргаар ажиллаж чадна гэсэн нь Ц.Шаравдорж. Түүний нэр анхнаасаа жагсаалтын дээгүүр давхисан.
Хуульч, туршлагатай парламентч төдийгүй зангарагтай нэгэн. 28.4 хувийн саналаар аман хүзүүдсэн УИХ-ын дэд даргын албыг сайн хашиж алх тогшиж сурч байгаа Д.Лүндээжанцан. Бас л хуульч хүн. Түүнийг ангийн дарга болоход гайхаад байх хүн гарахгүй байх. 13.6 хувийн санал авсан Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Д.Дондог байж болох л магадлал. Хэл ам дагуулаад байдаггүй, томилогдсон албаа сайн хашиж байгаа гэх. Сүүлийн үед телевизийн дэлгэцээр ойр ойрхон үзэгдэх болсон нь байж болох магадлалыг өсгөж байгаа. 4.4 хувийн саналтай Ц.Мөнх-Оргил, 1.3 хувийн саналтай Т. Ганди нар хэдийгээр туршлагатай, хэл аманд өртөөд байдаггүй, хийгүй парламентч ч гэлээ өөрсдийнх нь хүсэл зорилго тэгтэл нь энэ суудалд зүтгүүлэхгүй байгаа бололтой. Харин 3.2 хувийн санал аваад байгаа хамгийн магадлал өндөртэй байж болох УИХ дахь МАХН-ын бүлгийн дарга Д.Идэвхтэн. Ц.Нямдоржийг огцруулах асуудал сөхөгдөх бүрт цээжээрээ хамгаалсан. Үүнийгээ намынхаа нэр хүнд, төрийн механизмыг саадгүй ажиллах боломж олгохыг хичээсэн гэж тайлбарладаг.
Бүлгийн дарга байсан түүнийг УИХ дарга болон 76-г зангидаж чадна гэж ангийн нөхөд нь ч үнэлдэг. Ямар нэг томилгоо болоход сүүлийн үед байнга нэр сонстох болсон, судалгаагаар 2.1 хувийн санал авсан Хуульзүй, дотоод хэргийн сайд Д.Одбаяр гараад ирж болох юм. Энэтхэгт боловсрол эзэмшсэн. Хуульч. МАХН-даа өндөр үнэлэгддэг боловсон хүчин. Тэгэхлээр байж болох л хувилбар. Магадлал багатай нэг хувилбар нь Ерөнхий сайд М.Энхболд 0.6 хувийн саналтайгаар орж ирсэн. Хэрвээ Ерөнхий сайд, МАХН-ын дарга бөгөөд УИХ-ын дарга болбол гүйцэтгэх засаглалын тэргүүнийг томилох хэрэг гарна. Лидер ихтэй энэ намын хувьд нэг их хэцүү биш ч бас л цаг хугацаа алдана. УИХ-ын даргын суудалд олон хүний нэр яригдаж байгааг АН-ынхан “ах” намын хагарал гэж тайлбарлаж байгаа. Гэхдээ үүнийг хагарал гэхээсээ илүү ганц олдсон боломжийг хэн ч гэсэн алдахыг хүсэхгүй. Байдал нэгэнт ойлгомжтой болсон болохоор цаг алдалгүй хамгийн зөв хүнийг дэвшүүлэн парламентын танхимын хойморын суудлыг эзэнтэй болгох хэрэгтэй. Эс тэгвээс сөрөг хүчний дайралт улам ширүүсч мухарлах боломж бүрдэнэ. Хамгийн гол нь өнөөгийн хүч тэнцүүхэн шахам парламентад мэтгэлцээнийг тэнцвэртэй явуулдаг, хатуухан жинтэй үг хэлчихдэг, асуудлыг зохицуулж чадах л хүн хэрэгтэй. Одоо ийм шийдвэрт хүрэхийг харах л үлдлээ.

Эх сурвалж: “Өнөөдрийн Монгол” сонин 2007/06/15

Хөвсгөлийн тойрогт АН,МАХН-аас дэвшигчид намынхаа нэрээр ялах боломжтой.

Сонгуулийн кампани хэдийнэ эхэлжээ. Улс төрийн нам, эвслvvд “морьдынхоо” уяа сойлго, сунгаа цувааг хөтөлж буй энэ цаг мөчид иргэд, сонгогчдын итгэлийг дааж төрийн тvшээдээр сонгогдох магадлалтай эрхмvvдийн талаар социологийн судалгааны “НИЙГМИЙН ТОДОТГОЛ” төв аль нэг нам эвсэл, эрхтэн дархтаны ятгалга, тэтгэлэгт авталгvй, vндэслэж тандалт судалгаа хийснийг манай сонин уншигчдадаа толилуулна. Судалгааг Архангай, Хөвсгөл, Булган, Орхон, Дархан-Уул аймгуудад хийжээ. Энэ удаад Хөвсгөл аймагт явуулсан судалгааны дvн мэдээг хvргэе.
Анкет, ярилцлагын аргыг хослуулан явуулсан уг судалгаанд Хөвсгөл аймгийн баруун бvсийн Ар-булаг, Цагаан-уул, Цэцэрлэг, Баянзvрх, хойд бvсийн Улаан-уул, Рэнчинлхvмбэ, Хатгал, Цагаан-Vvр, зvvн бvсийн Тариалан, Тосонцэнгэл, өмнөд бvсийн Рашаант, Галт, Жаргалант, төвийн Мөрөн гэсэн сумд, суурин газрын иргэд, сонгогчдыг хамарчээ.
“Та ирэх сонгуульд аль нам хvчний төлөө саналаа өгөх вэ” гэсэн асуултад судалгаанд оролцогчдын 41.8 хувь АН-д, 32.4 хувь нь МАХН-д, 7.6 хувь нь ИЗН-д, 3.4 хувь нь ЭОН-д, 1.4 хувь нь VШН-д, 5.3 хувь АТН-д 8.8 хувь нь “Одоогоор шийдээгvй бай¬на” хэмээн хариулжээ. Vvнээс дvгнэн vзвэл ардчиллын өлгий болох тус аймагт МАХН,АН-ын хооронд гол өрсөлдөөн болох нь ажиглагдаж байна.
Харин ирэх сонгуульд нэр дэвших магадлал бvхий эрхмvvдийн нэрсийг нам эвслээр нь жагсаан байрлуулаад, та ирэх сонгуульд нэр дэвших магадлал бvхий “Эдгээр хvнээс хэнийг сонгохыг хvсч байна вэ” хэмээн асуухад судалгаанд оролцогчдын 58.4 хувь нь Ө.Энхтvвшингийн , 38.2 хувь нь О.Отгонсайханы, 32.8 хувь нь Б.Эрдэнэбатын, 26.4 хувь нь Ц.Даваасvрэнгийн, 24.7 хувь нь Л.Гvндалайн, 18.6 хувь нь Б.Батхvvгийн, 17.3 хувь нь Ц.Сэдваанчигийн, 16.5 хувь нь Р.Хадбаатарын, 13.1 хувь нь Ц.Оюунгэрэлийн, 8.2 хувь нь Д.Батхуягийн, 7.3 хувь нь Ч.Базарын төлөө саналаа өгөхөд бэлэн хэмээн хариулжээ.
Сонгогчдын тоо харьцангуй ихтэй Хөвсгөл аймаг сонгуулийн шинэчилсэн хуулиар дөрвөн мандаттай нэг тойрог болох төлөвтэй байгаа. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын дөрвөн гишvvн сонгоно гэсэн vг. /өмнө нь дөрвөн тойрогтой байсан/.
Ө.Энхтvвшингийн хувьд МАХН-ын рейтинг дээр нэмээд хэдэн хувь цуглуулахад л сонгогдох магадлал буй. Нөхөн сонгуульд ялалт байгуулж УИХ-д сонгогдоод удаагvй, болон хувь улстөрчийнхөө хувьд олонд танил болсон Ө.Энхтvвшинд сонгуулийн шинэ хууль нэлээд ашигтай байдлаар тусах нь тодорхой. Олон мандаттай томсгосон тойрог бvхий сонгуулийн туршлагаас ажиглаж байхад олонд танигдсан улстөрч сонгогдох магадлал харьцангуй өндөр юм билээ.
Судалгаанд оролцогчид сонгогдох магадлал бvхий удаах хvнээр О.Отгонсайханыг нэрлэсэн нь нэгдvгээрт, УИХ-ын гишvvн агсан О.Энхсайхан ахыг нь хvндэтгэсэн монгол ухаан, хоёрдугаарт, Хөвсгөлд АН-ын рейтинг тогтмол өндөр байдагтай холбоотой болов уу. Тvvнчлэн АН-аас нэр дэвших магадлалтай бусад хvмvvс сонгогчдод төдийлөн итгэл төрvvлэхгvй байгаа нь тvvний рейтингэд эсрэгээр нөлөөлж байгаа дvр төрх харагдаж байна. АН-аас нэр дэвших магадлал бvхий бусад хvмvvсийн рейтинг АН-ыг дэмжигчдийн тал хувийн ч саналыг аваагvй нь vvнийг баталж байна. О.Отгонсайханы хувьд ардчиллыг талархан дэмжигч хөвсгөлчvvдийн гол найдвар болж байгаа. Тэрээр өнгөрсөн онд болсон нөхөн сонгуулиар тойрогтоо нэлээд танигдсан гээд нэр дэвшигчийн хувьд олон давуу талтай. Ер нь АН нэр дэвшигчээ зөв сонговол намын фон нь хэн гуайг ч ялуулчих дvр төрх ажиглагдаж байна.
“Эрэл”-ийн гэх тодотголтой Эх орон намын дарга Б.Эрдэнэбатыг сонгогдох магадлалтай нэр дэвшигчдийн гуравдугаарт тооцсон байна. 2004 онд УИХ-ын 47 дугаар тойргоос сонгогдсон Б.Эрдэнэбат өөрийн сонгогдсон тойргийн хэдэн суманд нэр нь жаахан муудсаныг анхаарч ажиглавал нэг их төвөггvй сонгогдчих боломж байх талтай. Эрчим хvчинд шинээр холбогдож байгаа сумдын хувьд сайддаа санал өгөх магадлал өндөр байгаа гэсэн. Бас Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар аймагтаа байгуулсан ялалтаа парламентын сонгууль руу шилжvvлнэ гэдэгт ЭОН-ын мань дарга итгэж явдаг болов уу. Гэхдээ тvvний хувьд нэгдvгээрт, МАХН, АН-аас нэр дэвшигчдийн хvмvvстэй адил намын гэх халаасны 30 хувийн оноо байхгvй, хоёрдугаарт, сонгуулийн дараа “Эх орон-ардчидлал” эвслийг задалсан гол буруутан болсон, мөн элдэв тендер шалгаруулалт будилаантуулсан зэрэг тvvний эсрэг чиглэх “сум” олон байгаа нь өндөр эрсдлийг дагуулж мэдэхээр байна. Сонгуулийн кампанит ажил ид өрнөх vед хоёр намын голд “хоосон” хоцрох магадлалтайг Б.Эрдэнэбат тооцоолж, айдастай суугаа нь гарцаагvй. Судалгаанд оролцогчид УИХ-ын 2008 оны сонгуульд ялж болзошгvй дөрөв дэх хvнээр Боловсрол, соёл шинжлах ухааны яамны газрын дарга Ц.Даваасvрэнг нэрлэжээ. Энэ эрхмийн нэр өнгөрсөн оны нөхөн сонгуулийн өмнөх тандалтад “Төрийн сангийн” гэсэн тодотголтой сонсогдож эхэлсэн. Тэрээр өмнө нь Сангийн яамны Төрийн сангийн газрын даргаар ажиллаж байхдаа Хөвсгөл аймгийг төвийн эрчим хvчний нэгдсэн системд холбох, зам барих, vvрэн телефонд холбох, шинэ сургууль барих зэрэг томоохон ажлуудад гар бие оролцсоныг нутаг хошууныхан нь гадарладаг юм байна. Мөн өнгөрсөн зун Хөвсгөлд болсон “Хотгойдын хурд-2007″ даншиг наадмыг санаачлан зохион байгуулсан нь тvvнийг олонд таниулж ретингийг нь өсгөсөн хэмээн иргэд сонгогчид ярих аж.
УИХ-ын гишvvн Л.Гvндалай өнгөрсөн намар тойрогтоо очиж иргэдтэй уулзахдаа “Би Хөвсгөлд биш Улаанбаатарт нэр дэвшинэ. Одоо та нарыг гуйхгvй” гэж ам алджээ. Тvvнчлэн нэг суманд барьсан АТН-ынхаа байрыг нутгийн нэгэн бизнесмэнд арилжчихаад ирёэн гэж байгаа. Тvvний хувьд дахин Хөвсгөлд нэр дэвшвэл өвдөг шороодох магадлал өндөр байгааг судалгааны дvн харуулсан нь санаанд оромгvй зvйл болов. Тvvний дvv Л.Дэлгэрдалай 46 дугаар тойргийн нөхөн сонгуульд ахаараа сурталчлуулан байж 100 хvний санал авсан нь нэгийг бодогдуулж байгаа. Хөвсгөлийн халх, хотгойдууд голдуу амьдардаг сумдад төдийлөн санал авахгvй дvр төрх харагдаж байна. Л.Гvндалайн гол дэмжлэг нь аймгийн төвд л байдаг бололтой.
АН-аас УИХ-д нэр дэвшихээр сэтгэл шулуудаад байгаа Хөвсгөлийн Засаг дарга Б.Батхvvгийн хувьд өнгөрсөн дөрвөн жил орон нутгаа хэр удирдсан дvнгээ сонгуулиар тавиулах байх. Ер нь аймгийн Засаг дарга УИХ-ын сонгуульд ороод ялалт байгуулж байсан тохиолдол харьцангуй бага юм билээ. “Говь” хувьцаат компанийн захирал асан гэдгээрээ илvv танигдсан Ц.Сэдваанчиг сонгуульд хvч vзэхээр Хөвсгөл аймгаараа ойр ойрхон vзэгдэх болсон байна. Гэвч тvvний хувьд өмнө нь 2000 онд 48 дугаар тойрогт нэр дэвшээд ялагдал хvлээсэн бөгөөд АН-ын анхан шатны байгууллагатайгаа төдийлөн ажиллаад байдаггvй, улстөрч гэхээсээ бизнесмэн гэдгээр нь хөвсгөлчvvд илvv мэддэг юм байна. Тиймдээ ч энэ удаагийн судалгаагаар түүний оноо төдийлөн жин дарсангүй. Сонгогчид 2008 оны сонгуульд бизнесменүүдээс цэрвэж болзошгүй байгаа тул түүний ялах нь эрсдэлтэй юм.
УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшихээр идэвхи зүтгэл гарган намрын сэрүүн өдрүүдийг гэртээ бус Хөвсгөлийн тайгад өнгөрүүлсэн хүн бол Хүмүүс сонины эрхлэгч Р.Хадбаатар. Тэрээр одоохондоо Хөвсгөл аймагт “хамгийн олон км аялсан” хүнээр тодроод байгаа бөгөөд бүх сум, багаар явж өөрийгөө таниулах ажил хийж байгаа. Шинэ хүн гэхэд чамлахааргүй санал авсныг харахад аялсны үр дүн гарчээ. Сонгуулийн шинэчилсэн хуулинд заасан 30 хувийн квотоор бамбай хийсэн эмэгтэй дайчид энэ аймагт нэр дэвших нь тодорхой болоод буй. Одоогийн байдлаар МАХН-аас МАСЭХ-ын дэд тэргvvн Ж.Цолмон, Ардчилсан намаас “Нутгийн шийдэл” сангийн тэргvvн Ц.Оюунгэрэл нар дэвших бололтой. Харин судалгааны дvнгээр хөвсгөлчvvд ирэх сонгуулиар төрд эмэгтэй тvшээ сонгох магадлал харьцангуй бага гарч байна. Нэр дурдсан хоёр бvсгvйн хувьд 2012 оны сонгуулийн “бие халаалтаа” л хийх дvр төрх харагдаж байна.
Эцэст нь өгvvлэхэд, хаяанд ирсэн УИХ-ын сонгуулиар дээр нэр дурдсан эдгээр эрхэм дотроос тvмэн олноо төлөөлж төр тvшилцэх төлөөлөгчид тодрохыг “Нийгмийн тодотгол” тандлаа.

Эх сурвалж: Зууны мэдээ 2007/11/30