Vндсэн хуулийг єєрчлєх социологийн vндэслэл

Б.Цогтгэрэл |ҮШН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга|
Улс орны эдийн засгийг шинждэг макро эдийн засгийн vндсэн vзvvлэлт, аргачилалууд байдаг. Тухайлбал vндэсний нийт бvтээгдхvvн, тvvний нэгж хvнд ногдох харьцаа, ажил эрхлэлт, инфляц, гадаад худалдааны тэнцвэр гээд ерєнхийлєн авч vзвэл тухайн орны эдийн засгийн хєгжлийн тvвшин ямар байна гэдгээр л харьцуулан дvгнэдэг. Эдийн засгийн байдал ямар нэг хэмжээгээр хvнийн едер тутмын амьдралд ил байдаг учир хэн бvхэн хэлvvлэлтгvй мэддэг, бас мэдэрдэг.Миний бие єнгєрсєн жилvvдэд манай улсын нийгэм, эдийн засгийн байдлын талаар олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэлээр хэдэн арван удаа байр сууриа илэрхийлж байсны дотор нэлээд нь эдийн засгийн асуудал байсан. Асуудлын мєн чанарыг ойлгохын хэрээр эдийн засгийн зєрчилтэи сэдэв, эдийн засгийн хоцрогдол нь еєрєє бодлогын алдаа, бодлогын алдаа нь улс тєр, нийгмийн орчны тусгал болохыг амархан харж болно.
Тийм ч учраас сvvлийн vед нийгмийн vсрэнгvй хєгжилд хvрэ-хийн тулдVндсэн хуулиа єєрчлєх хэрэгтэй, Vндсэн хуулин дахь тєрийн эрх барих байгууллагуу-дынхаа чиг vvрэг, байгуулагддаг зарчим, хоорондын харилцааны зарчимаа нэн даруй еерчлєхгvй бол хол явахгvй нь ээ гэдгийг ярих болоод хэдэн жилийн нvvр vзэж байна.

Дор бичих зvйлсээ Монгол Улсын Vндсэн хуулийг єєрчлєх социологийн vндэслэлд хандуулъя.

Социологи гэдэг маань нийгэм судлал гэсэн vг учраас социологийн суурь судалгаа, тайлбарт ашигладаг демографийн, сэтгэл зvйн хандлагын, хамт олны хандлагын, харилцан холбогдлын, соёлын гэсэн таван аргаар Монголын социологийг тайлбарлая.
Демографи буюу хvн ам зvй нь хvн амын тєрелт, нас баралт, шилжилт хєдєлгєєн зэргийг судалдаг. Зєвхєн энэ хvрээнд харвал манай орны дундаж тєрєлт 1989 онтой харьцуулбал хоёр илvv дахин буурсан. Шинээр тєрєгсдийн дотор эрлийз хvvхдийн тоо жил тутам нэмэгдэж байна.
Цаг бусаар хорвоог орхигдогсод амиа хорлох явдал хорин жилийн ємнєхєєс олон дахин нэмэгдэж, хvн амын шилжилт хєдєлгєєн дvрвэлтийн хэмжээнд хvрч, 2000оны тболлогоор Улаанбаатарт 526 235 оршин суугч" байсан бол 2002 онд гаргасан VСГ-ын мэдээлэлд 760 077, таван жилийн дараа 2007 он гэхэд 1 сая гаруй болж єссєн байна. VСГ, НVБХАС Гадаад орнуудад зуу гаруй мянган хvн амьдрал хайн гарсан байна. Социализмын vед европын орнуудад бэлтгэгдсэн дээд боловсролтой хvмvvсийн тал хувь нь гадаадад хєдєлмер эрхэлж байна гэж vздэг.
Нийслэл хотын хvн амын єсєлт сvvлийн гучин жилд 10 хvрэхгvй хувьтай байсан бол 2000 онд 57 хувь болж, алтны ордуудыг дагасан нинжаа нарын 100 гаруй мянган хvнтэй арми бий болсон байна. Арав гаруй жилийн дотор бvрэлдэн бий болсон тэнvvлчид, траншейнийхний бvхэл бvтэн давхарга vе бий болжээ. Энэ бvхэн хvн амын тогтвортой тайван амьдрах хэвийн нєхцєл бvрдээгvйг илэрхийлж байна.
Сэтгэл зvйн хандлага талаас харвал нийгэм бvхэлдээ бухимдалтай болж, нийгмийн харилцааны баялаг vгvй болсон байна. Хотынхон гадаадад гарч, хедеенийхєн хотод давамгайлах болсноор хотжих хийгээд, нийгэмжих vйл явц хоцорч эхэлсэн нь хотын бохирдол, хvмvvсийн харьцаа, замын хедєлгеений байдал, улс тєр, тєрийн удирдлагад гарч байгаа хvмvvсийн тєлєєллєєр илэрч байна.
Хvмvvсийн амьдрах арга маш энгийн болж урт дунд хугацааны болон амьдралын турш тєлєвлєн тууштай хєгжvvлэн зvтгэх сонирхол байхгvй болжээ. Бараа товар зарах, тєрийн бараа vйлчилгээний худалдан авалтад шахаа хийх, газар, лиценз зарах, машин угаах, байр тvрээслэх, аливаад зуучлах, биеэ vнэлэх байдлаар илэрнэ.
Жирийн иргэдийн ихэнх нь хар захууд дагасан амьдралаар єдєр хоногоо зогоож байна. Эх орондоо эрхлэх ажилгvй, орлогогvй амьдрахаас гадаадад боолын хєдєлмер эрхлэхийг чухалчилж байна.
Хvмvvсийн бизнес эрхлэх со¬нирхол хумигдаж, тєрд шургалж, VэЖээлгэж амьдрах хандлага давамгайлж байна. Ирээдvйд итгэх итгэл буурч гадаадад амьдарч байгаа хvмvvс нь итгэл алдарч тэндээ суурьших, иргэншил олж авах, залуучууд анхны боломжоор гадагш гарахыг эрэлхийлэх болж, томоохон бизнесменvvд нь улс тєрд орох, тєртэй хавсарсан боломжит хувилбарыг эрэлхийлэн єдєр тутмын хийдэг ажил нь биллярд, фокер тоглохоос єєр идэвхтэй тэмvvлэл, системтэй хандлага байхгvй болжээ.
Тэдний улс тєрєєс хамааралгvй зорилт бvхэн мухарджээ.
Хамт олны хандлага талаасаа улс тєржсєн нам угшилтай хамт олон, нутаг ус, хамаатан тєвтэй, хєрєнгє мєнгєтэй хvмvvст тvшиглэсэн хамт олон гэсэн бvлэглэл vvсчээ.
Харилцан холбогдлын аргаар ажиглавал намгvйгээр амьдралаа тєсєєлж чадахгvй болсон МАХН, АН гэсэн хоёр том арми бий болж, эцэс тєгсгєлгvй тэмцэлдээ ард тvмнийг дайсагналцуулж байна.
Шийдвэр гаргагчдын vvрэг роль vнэ єртєг тогтвортой єсч мистер тен процент бизнесийн норм болон тогтлоо.
Нийгэм бvхэлдээ ядууралд нэрвэгдэж, vзэл санааны хєтєчгvй болсонтой холбоотой бvхэлдээ прагматик болж, хєрєнгє мєнгєний тєлєє юу ч хийхэд бэлэн, хєрєнгє мєнгєний тєлєє юугаа ч худалдахад бэлхэн болж байна. Бэл бэнчинтэй хvмvvсийн vvрэг роль ихсэж нам дамжсан олигархи бvлэглэлvvд vvсч эхлэв.
Соёлын хувьд олон тулгуурт цоохор соёлтой болжээ. Социализмийн vеийн дэг журамт, нийгэм журмын соёлтой нэг хэсэг, ардчилсан чєлєєтхэвшлийн соёл, христийн шашинжсан vзэл санааны соёл, язгуурын соёл, ардчилал нэрээр хєлєєрєє толгой хийгчдийн анархист соёл, ахуйн зан vйлийн шинжтэй буддын болон бєєгийн соёл, Монголчуудын тархи гадагш гойжиж байгаа нь дотогш тєв рvv татах хvчин vгvй тохиолдолд гадныхны соёл аажмаар орыг нєхєх аюул нvvрлэж байна.
Хотын гадагш дvрвэж, суурин амьдралын хэв маягаас ангид байсан хєдєєгийн нvvдлийн соёл болон гадаадын болон хєрш орны ажилчин ангийн соёл нийслэлийн єнгє тєрхийг тодорхойлох чигтэй байна.
Цаашид христийн соёл давамгайлах хандлага ажиглагдаж, либерал vзэл гэдгээр хvн бvрийн бие даасан амиа авч явах vзэл нь нийтлэг vнэт зvйлийг багасгах хандлагатай байна.
Дээрх дvгнэлтvvдээс харахад социологийн хувьд Монголын нийгэм туйлын бараан саарал дvр зурагтай байна. Иймд дvр тєрхєє єєрчлєх оролдлогыг нvvр будах, єнгє засал хийх байдлаар бус ул суурьтай хийе гэвэл Vндсэн хуулиасаа эхлэх хэрэгтэй байна.
Тєрийн чадамж дээшлээд хvн ам зvйн бодлогыг амьжиргаатай нь холбон шийдэж, ард иргэддээ итгэл найдвар суулгаж, улс тєржилтийг саармагжуулан, хамт олны шигшмэл стандарт бий болгон зарчмын хамаарлууд бий болгож, vндэсний соёлыг тvвшин ахиулах бололцоо бvрдэх юм. Социологийн зєв дvр тєрх бий болсон нєхцєлд цэгцтэй хэдхэн асуудлыг шийдсэнээр vерэнгvй хєгжлийн замд орох чиг шулуудна.

Эх сурвалж: 2009-11-23 Зууны мэдээ сонин

No comments: