Эрх зүйн социологийн арга зүй

Эрх зүйн социологийн арга зүйн ойлголт

Аливаа шинжлэх ухааны арга зүйн асуудал судлаачидын анхааралын төвд байдаг. Судалгааны арга зүйг нэг тогтсон хэв маяг, загвараар тодорхойлж томёолж болдоггүй. Шинжлэх ухаан техник дэвшил хурдац, нийгмийн шинжлэх ухаануудын ойртон нягтралт ялгарал тэдгээрийн арга зүй, арга арга хэрэгсэл харилцан бие биедээ нэвтэрч байна. Энэ бүхэн нь нийгмийн шинжлэх ухаан тэр дундаа хууль зүйн шинжлэх ухаан арга зүйг улам боловсронгуй болгох зорилтыг дэвшүүлж байна. Хуульзүйн шинжлэх ухаан арга зүйн асуудлыг эрх зүйн төрийн онолын салбарт судлан боловсруулахаас гадна эрх зүйн шинжлэх ухааны бусад салбар шинжлэх ухаанууд мөн адил судалж байна.

Аль ч шинжлэх ухаанд

1. Мэдлэгийн тогтолцоо
2. Арга барилын тогтолцоо гэсэн хоорондоо харилцан шүтэлцээтэй 2 элмент байдаг. Эндээс мэдлэгийн тогтолцооны аргазүйг хэрхэн зүй зохистой зөв боловсруулж чадсанаар нь шинжлэх ухааны дэвшил урагшилдаг жамтай. Хууль зүйн шинжлэх ухааны арга зүйн асуудал өнөөг хүртэл тулгамдсан хэвээр байна. Арга зүйн асуудлыг судлаачид дараах 3 үзлээр тайрбарлаж байна.

Үүнд:

1. Хууль зүйн шинжлэх ухаан нь аргазүй, эрх зүйн үзэгдлийг судлах тусгай арга барилын нэгдэл цогц мөн
2. Арга зүй гэдэг нь эрх зүйг танин мэдэх философи аспект тал төлөв байна
3. Аргазүй бол ерөнхий утгаараа диалктик болон түүхэн материализм мөн

Сүүлчийн үзэл бодол өнөөдрийн түвшинээс хараад хэтэрхий өрөөсгөл мэт санагдана. Яагаад гэвэл өнөөдөр эрх зүйн үзэгдлийг зөвхөн диалектик аргыг хэрэглэж судлах нь учир дутагдалтай болохыг хуульчид хүлээн зөвшөөрөөд байна. Гэхдээ Марксаас өмнөх философийн диалектик аргыг 19-р зууны улс төр судлаачид эрх зүй төрийн үзэгдлийг судлах судалгааны арга зүй болон ашиглаж, гүн гүнзгий нээлт хийж байсныг бид үгүйсгэж чадахгүй байна. Өнөөдөр эрх зүй төрийг судлахдаа диалектик болон түүхэн материализмыг аргыг судалгааныхаа аргазүйн үндэс болохоос гадна шинжлэх ухааны ерөнхий ба тусгай аргуудыг хэрэглэж байна. Хуульчийн ажлын нэг онцлог нь судлаач шинжтэй байдаг болохоор эрх зүйн үзэгдлийг танин мэдэх фидлофопи аспект эрх зүйн социологийн аргазүй болох ёстой гэж үзэж байна.

Жишээ нь хүн амын эрх зүйн ухамсрын талаар судалгааны ажил хийхдээ юуг судалгааны арга зүй болгож болох вэ? Шинжлэх ухааны ерөнхий болон тусгай аргууд юуны өмнө танин мэдэх хийсвэрлэх, диалектик логик арга, түүхчлэн харьцуулан, харьцуулан системчлэх аргуудыг хэрэглэхээс гадна эрх зүйн ухамсрын агуулга, бүтэц үүрэг төлөвшил, зүй тогтолын тухай хууль зүйн шинжлэх ухааны онолын үндэслэл, үзэл бодол энэ талаар монгол улсын үндсэн хууль, төр засгийн баримт бичигүүдийг тодорхойлсон дүгнэлтүүдийг судалгааны ажил арга зүйн онол үндэслэл болгодог. Судалгааны янз бүрийн арга хэрэгсэлг арга барилыг зөв сонгож хэрэглэх явдал судалж буй асуудлынхаа өвөрмөгц онцлогийг сайтар мэдэж болохыг шаарддаг. Өөрөөр хэлбэл хууль зүйн шинжлэх ухааны тогтолцоо, ерөнхий чиг хандлага, онолын гол үндэслүүдийг мэдэх хэрэгтэй.

Эрхзүйн социологийн арга зүйн онцлог

Дээрх дурьдсан асуудлууд эрх зүйн социологийн судалгааны арга зүйн онолын үндэслэл болно. Харин бид эрх зүйг нийгмийн үзэгдэл гэдэг талаас нь судалдаг. Эрх зүйн социологийн арга зүйн хэд хэдэн зангилаа асуудал буюу онцлогийг зайлшгүй мэдэх шаардлагатай.

Үүнд:

1. Эрх зүйн харилцаа бодит нийгмийн харилцаа хоорондын ялгааг олж харахыг

В.Н. Күдрявцев, В.П. Казлимирчук нар онцлон тэмдэглэж байна.

2. Эрх зүйн нийгмийн институт гэж үзэх судлаачид онцолж байна. Энэ тохиолдолд эрх зүй нийгмийн салшгүй нэг хэсэг гэж ойлгож болно.

3. Эрх зүйн социологийн энэхүү тал нь М. Веберийн эрх зүйн дэг журмын тухай үзэлд суурилдаг. Энэ нь нийгмийн дэг журам хүмүүсийн харилцан баримжаатай үйл ажиллагаагаар хангагдаж нийгэмд тогтсон нийгмийн харилцааг зохицуулахад харилцааг зохицуулахад ач холбогдол гэж хүлээн зөвшөөрсөн тохиолдолд үр дүнгээ өгдөг гэсэн юм.

Эрх зүйн социологийн судалгааны арга, ангилал

Шинжлэх ухаан бүр өөрийн судлах зүйлд тохирсон судалгааны аргуудтай байдаг. Шинжлэх ухааны судалгаа шинжилгээг тодорхой арга хэрэглэхгүйгээр явуулах арга зүй аргаа тодорхойлдог. Судлах зүйлтэй холбогдон арга нь судлах зүйлд хүрэх хэрэгсэл болдог. Өөрөөр хэлбэл судалгааны арга бол мэдлэг олж авах танин мэдэхүйн үйл ажиллагааны тодорхой хэрэгсэл юм. Г. Чулуунбаатрын танин мэдэхүйн логик, судалгааны ажлын арга зүй номондоо “ арга бол аль нэгэн үзэгдлийг судлахад хандах тодорхой хандлага мөн. Шинжлэх ухааны арга бол бидэнд судалж буй үзэгдүүдийг зөв танин мэдэх зам зааж өгдөг тодорхой зөрчлүүдийн цогц мөн гэжээ”. Судалгаанд хэрэглэх арга нь гагцхүү судлах зүйлийнхээ шинж чанараас хамаарна. Тухайлбал, юуг судлах вэ? Гэдгээс яаж судлах арга нь тодорхойлогдоно. Судалгаа шинжилгээнд олон янзын арга хэрэглэж болох бөгөөд тэдгээрийг дараах байдлаар ангилан үзэж болно.

Үүнд:

1. Нийтлэг арга
2. Тодорхой арга
3. Тусгай арга

Нийтлэг ерөнхий арга нь шинжлэх ухааны аль ч салбарын судалгаанд түгээмэл хэрэглэгддэг. Нийтлэг аргад анализ, синтез, индүкц, дедүкц, экспермимент, төсөөтэй хэрэглэх харьцуулан судлах аргууд хамаарна. Жишээ нь: онолын үүднээс үзвэл төр эрх зүйн аливаа үзэгдлийн мөн чанар, зүй тогтол, хандлагийг судлахдаа ерөнхий бүтцийг гарган, элментүүдийг тогтоон, тэдгээрийн харилцан холбоог нэгтгэн анализ хийх, эсвэл судалж буй үзэгдлийн мөн чанар, шинж тэмдэг анализ хийсний үндсэн дээр зарим элментүүдийн синтез гаргах, улмаар төр эрх зүйн тухай бүхэлд нь нэгдмэл ойлголт олж авч болно. Энэ нь анализ сентизийн аргаар хийгдэнэ. Тэгвэл төр эрх зүйн зарим шинж чанар талуудын илэрхийлсний үндсэн дээр янз бүрийн түвшний дүгнэлт гаргах тухайлбал, төрийн байгууллагын шинж чанарыг судлаад төрийн байгууллага гэж юу болохыг тодорхойлох, ингэснээр цаашид төрийн байгууллагуудын цогц буюу төрийн механизмийн тухай нэгдсэн дүгнэлт хийж болно. Энэ нь индүкцийн аргаар өөрөөр хэлбэл, тусгайгаас ерөнхийг илэрхийлж буй арга мөн. Тэгвэл төр эрх зүйн ерөнхий зүй тогтол, шинж чанарыг илэрүүлэх замаар тусгай ойлголтуудыг тодорхойлох нь дедукцийн аргаар боловсруулагдана.

Судалгааны арга - эрх зүйн үзэгдлүүдийг судлах, танин мэдэхүйн төрөл бүрийн арга хэрэгсэл , арга барил, эв дүйн систем юм.

Баримт материал цуглуулах үндсэн аргууд, тэдгээрийн онцлог

Баримтыг янз бүрийн нөхцөл дэх эх үүсгэвэрээс олон янзын аргаар цуглуулдаг. Баримт цуглуулах аргыг баримт шинжилгээ хийх арга, ажиглалтын. Асуулгын, ярилцлага, туршилт, харьцуулалт гэх зэрэг ангилдаг. Баримтын эх үүсгэвэрийг анхны болон хоёрдогч гэж ангилдаг. Хувь бүлэг хүмүүс болон судлаачийн санаа бодол, ажиглалт нь баримтын анхны эх үүсгэвэр Архивийн материал, УИХ-ын шийдвэр, анхны эх үүсгэвэр хийсэн дүн шинжилгээ, хувь бүлэг хүмүүс болон судлаачдын бүтээл нь баримтын хоёрдогч эх үүсгэвэр болдог. Судлаачдын баримт цуглуулах аргыг судалгааны стартегит нийцүүлэн сонгоно.

Баримт шинжилгээ хийх арга

Эрх зүйн социологийн шинжлэх ухааны нэг чухал аргын нэг бол баримт бичигт шинжилгээ хийх арга юм. Баримт бичиг нь нийгмийн амьдралын янз бүрийн талыг баримтжуулан бичиглэн үлдээдэг учраас судалгааны үнэтэй эх сурвалж болно. “ Социологид баримт бичиг гэж гараар болон хэвлэмэл гэрэл зураг, соронзон бичлэг, кино хальсанд бичигдэж тэмдэглэсэн гараар урласан гэх мэт янз бүрийн мэдээллүүдийг хэлдэг. Энэ утгаараа баримт бичиг гэдэг ойлголт нь нийтийн хэрэглэж заншсан албаны баримт бичиг материал гэдэг ойлголтоос ялгаатай илүү өргөн хүрээтэй ойлголт юм.

Баримт бичигт хэрэглэгддэг эх үүсгэвэрийн төрөлд:

1. Ном, эрдэм шинжилгээний өгүүллэг, тайлан
2. Вэб хуудас ба интернет
3. Сонин сэтгүүл
4. Дуу болон дүрс бичлэг
5. Захидал, санамж бичиг
6. Өдрийн тэмдэглэл
7. Засаг даргын шийдвэр, холбогдох баримт бичиг
8. Албан ёсны статистик баримт бичиг
9. Дотоод гадаадын төслийн баримт бичиг, тайлан зэргийг авч үздэг.

Ажиглалтын арга

Аливаа мэдээлэл авах түгээмэл нэг арга нь ажиглахуй юм. “ Зуун удаа үзэхээр нэг удаа үз “ –“ нүд үнэн чих худал” гэдэг нь энэ аргын давуу талыг үндэслэсэн хэрэг юм хэмээн Ц. Уртнасан “ Социологийн судалгаа “номондоо тодорхойлон бичжээ.

Шинжлэх ухааны ажиглалт нь дараахь шинж чанаруудтай:

1. Хариулт нь шууд ажиглагдаг. Тэгэхлэр хариулт нь бусад судалгааны арга шиг баримтад тулгуурладаггүй, шууд ажиглалтаас гардаг.
2. Судалгааг газар дээр нь хийдэг. Баримт цуглуулах судлах ажлыг судлаач өөрөө газар дээр нь ашиглан тэмдэглэл хөтлөх эсвэл бичлэг хийдэг. Лабортарийн ажиглалтаас тухайн орчинд судлаач байсан байгаагүй үргэлж тохиолдож байдаг зүйлийг ажигладагаараа ялгаатай.
3. Судлаачийн сэрэл, хүртэхүй, ой, туршлага ажиглалтад нөлөөлдөг. Системтэй болон оролцсон ажиглалтын үр дүнд судлаачийн оюун ухааны чанар, танин мэдэхүйн онцлог нөлөөлснөөр бодитой биш хийсвэр дүгнэлт гарч байдаг учир энэ байдлыг боловсруулалт хийхдээ анхаарах шаардлагатай.
4. Нийгмийн тодорхой салбарууд дахь үзэгдэл, үйл явцыг шийдвэрлэх асуудалтай холбогдуулан дэвшүүлсэн таамаглалыг нотлох буюу үгүйсгэсэн тодорхой зорилгод захирагдаж байдаг.
5. Зохион байгуулагдсан буюу систечлэгдсэн байдаг.

Туршилтын арга

Туршилтын арга нь байгаль нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны үндсэн зарчим үзэл санаанд тулгуурлан онол таамаглалыг нарийвчилсан бодит хэмжилтийн дүнд шалгах явц юм. Туршилтын аргыг манай судлаачид “ Таамаглал үзэл баримтлал, онол, хуулийг тухайн бодит орчин нөхцөлд шалгахыг туршилт гэнэ”. “ Судлаач өөрийн үзэмжээр зохиомлоор судалж буй объёктод нарийн төвөгтэй үйлдэл хийх замаар түүний шинэлэг талыг нээн илэрүүлдэг” хэмээн бичсэн байна. Туршилтаар байгаль нийгмийн юмс үзэгдлийн мөн чанар учир шалтгаан, үр дагавар, уялдаа холбоо, нөлөөг бодитой тогтоодог.

Харьцуулалтын арга

Харьцуулалтын арга нь төр эрх зүйн үзэгдлийн аливаа нэг талыг нөгөөтэй нь жишин үзэж ямар болохыг харах явдал. Ихэвчлэн нэг төрлийн төсөөтэй зүйлийг хооронд нь жишиж үздэг.

Харьцуулалтын аргын давуу тал нь:

1. Үр дүн үнэн бодитой найдвартай
2. Судалаачийн судалгаа хийх чадвар дадлагыг болон мэдлэгийг хөгжүүлдэг.
3. Олон арга хослон хэрэглэдэг. Баримт, бичиг, ажиглалт гэх мэт

харьцуулалтын аргын сул тал нь:

1. Их хэмжээний мэдээлэл цаг хугацаа шаарддаг.
2. Судлаачаас олон улсын ба дэлхий нийтийн 2-3 болон түүнээс дээш хэл мэддэг байхыг шаарддаг.

Асууллагын арга

Энэ аргыг сурган хүмүүжүүлэгчид суралцагчдынхаа мэдлэг чадварыг шалгаж, дүгнэх, шинэ мэдлэг эзэмшүүлэхэд сэтгүүлчид сонирхсон мэдээллээ цуглуулахад эмч нар өвчтнийг зөв оношлоход, хуульчид мөрдөн байцаалтын явцад гэмт хэргийн материал бүрдүүлэхэд голлон ашигладаг бөгөөд мөн хэл шинжлэл ухаанд өргөн хэрэглэж байна.

Анкет асуулга

Маш олон төрлийн социологийн мэдээллийг цуглуулах аргын нэг бол анкетийн асуулга юм. Энэ аргаар социологчдийн сонирхсон олон төрлийн мэдээллийг авч болно. Ийм арга нь тодорхой хүмүүсийн мэдээлэл дээр ажиглаж нарийн ялгааг олж авах боломжтой. Нийгэм дэх хүмүүсийн санаа бодол сэдэл, сонирхол, үнэлэмж зэрэг хувь хүн бүлгийн зан байдал, субъектийн санаа бодлын ертөнцөд нэвтэрч хүссэн мэдээллээ авч чаддаг нөгөө талаас орон зай, цаг хугацаа, хүч хөдөлмөрийг хэмнэж богино хугацаанд их хэмжээний мэдээллийг хуримтлуулах боломжтой. Ийм эрх зүй , ангаах ухаан , сэтгэлзүй , хэл шижлэл , түүх астропологи угсаатны зүй, сэтгэл судлал, нийгэм улс төр, эдийн засаг соёл зэрэг хүмүүнлэгийн олон шинжлэх ухаануудад хэрэглэх боломжтой.

Социологийн судалгаа ба төрөл

Социологийн судалгааны төрөл нь нийгмийн үйл явцын анализын гүн тавигдсан зорилго болон дагаварын шинжээр тодорхойлогддог.

Социологийн судалгаа нь:

~ Туршилтын хайгуул судалгаа арга- РАЗВЕДЫМАТЕЛЬНОЕ

~ Тодорхойлон бичих данслах ОПИСАТЕЛЬНОЕ

~ Задал шинжлэлийн гэсэн 3 үндсэн төрөлд хуваагддаг. АНАЛИТИЧЕСКОЕ

1. Разведытельное судалгаа нь: хязгаарлагдмал даалгаварыг бодох боломжтой социологийн анализын хамгийн энгийн төрөл юм. Анкет, баланк, интерьвью, санал асуулгын хуудас хяналтанд, байгчдын карт, баримт судалгааны карт гэх мэт. Судалгаанд оролцогчид төдийлөн их биш 20-100 хүнтэй. Энэ судалгаа нь асуудлыг гүнзгий судалдаг. Судалгааны явцад зорилго, гипотез, даалгавар, асуулт болон боловсруулалт тодорхойлогддог. Ийм судалгаа нь асуудал хангалтгүй судлагдсан эсвэл анх удаа тавигдаж байгаа судалгаанд хийгддэг.
2. Описательное судалгаа: социологийн анализын арай хүнд төрөл юм. Түүний тусламжтайгаар судлагдаж байгаа нийгмийн үзэгдлийн талаар бүрэн хэмжээний төсөөлөл өгдөг эмперик мэдээллийг авдаг . Энэ судалгаа нь олон төрлийн онцгой шинжээр ялгагддаг том бүрэлдэхүүнтэй анализын объеттой явагддаг.

Жишээ нь: Ажлын дадлага, нас, хүйс, төрөл бүрийн мэргэжлээрээ ялгагддаг. Судлагдаж буй объектын бүрэлдэхүүнд нэг төрлийн бүлгээр сонирхож буй зуршмал шинжийг үнэлэх боолон харьцуулах тэдний хооронд ямар нэг холбоо байгаа үгүйг тодруулдаг.

3. Хамгийн чухал төрөл бол Аналитическое судалгаа юм. Энэ нь зөвхөн судлагдаж буй үзэгдэл болон үйл явцын элментийг харуулдаггүй, мөн түүнчлэн түүний үндэс болж байгаа шалтгааныг тодруулж өгдөг. Шалтгаант холбоог эрэх нь ийм судалгааны гол зориулалт юм. Тодорхойлон бичих судалгаан дээр судлагдаж буй үзэгдлийн зуршмал шинжүүдийн холбоог судалдаг бол аналитик дээр энэ холбоо шалтгааныг характертай юу юу нь аль нийгмийн үзэгдлийг тодорхойлж болдог үндсэн шалтаг болдог вэ гэдгийг тогтоодог. Ийм судалгааг үндсэн ба үндсэн бус, байнгын болон түр хянаж, болох ба хянаж боломжгүй гэж хуваадаг. Энэ нь судлагдаж буй нийгмийн үзэгдэл болон явцын талаар анхны төсөөлөл өгдөг разведывательное, описательное судалгааг төгсгөдөг.