SPSS програмд олон хувьсагчтай /Multiple response/ асуултыг боловсруулах

Ц.Болд /МУИС-ын социологийн тэнхмийн багш, судлаач/

Сүүлийн жилүүдэд нийгмийн салбарт судалгааны ажлууд олноор хийгдэх болж тэр хэрээр судалгааны мэдээллийг боловсруулах түвшин, судалгааны ажлын чанар нэмэгдэж байна. Судалгаа эрхэлж буй олонх залуу судлаачид анхан шатны боловсруулалтыг хийх чадвартай туршлагатай болж буй боловч зарим арга техник тэдэнд дутагдаж байгаа тал бий. Энэ удаад залуу судлаачдын байнга асууж байдаг зүйлийн талаар зөвлөгөө хүргэхээр сонгон авлаа.

Анкетийн судалгаанд олон сонголттой асуулт цөөн биш хэрэглэгддэг. Респондент хариултын хувилбаруудаас нэг биш хэд хэдэн хариултыг сонгох боломжгүй бол тэр асуултыг олон сонголттой асуулт гэнэ. Үнэндээ үргэлж нэг хариулт сонгох боломжит хувилбар бүхий асуултуудыг дандаа ашиглах боломж хязгаарлагдмал бөгөөд судалгаанд оролцогчийн хариулах эрхийг зарим тохиолдолд хүндэтгэн үзэхээс өөр аргагүй тохиолдол гардаг юм. Ийм тохиолдолд судалгааны шаардлагаар олон сонголттой асуултыг ашигладаг бөгөөд олон сонголттой асуултыгн хэд хэдэн янзын хувилбар байж болно. Хамгийн чөлөөт хувилбар нь”та дараах хариултуудаас хэдэн ч хариулт сонгож болно” гэсэн хувилбар асуулт байдаг. Ингэхдээ энэ нь 10 болон түүнээс дээш боломжит хувилбартай асуулт байна.Мөн түүнчлэн “гол гэсэн 3 хариултыг сонгоно уу”, “ хэрэгтэй гэж үзсэн 5 хүртлэх хариултыг сонгоно уу” гэх мэтээр хариултын тоонд хязгаарлалт тавьж болдог. Ингэж хязгаарлалт тавих нь хоёр талын ач холбогдолтой юм.

Нэгдүгээрт гол гэсэн хариултыг гол биш хариултаас ялгах, хариултын ялгаа, хүчийг тодруулж өгөх сайн талтай. Ингэж хязгаарлалт хийж өгөхгүй юм бол респонденд бүх хариултыг дугуйлах хандлагатай байдаг. Энэ тохиолдолд чухам аль хариулт нь илүү жин байгааг тодруулахад хүндрэлтэй болно.
Хоёрдугаарт хариултуудын ижил магадлалтайгаар сонгогдох боломжийг хангаж өгдөгөөрөө давуу талтай юм. Анкетийн асуултууд дунджаар 5 боломжит хариултын хувилбартай байдаг гэж үзвэл нэг хариулт нь 5 хариулт тутмаас сонгогдох боломжтой. Энэ санаагаар бол 10 боломжит хариулт бүхий олон сонголттой асуултын хувьд гол гэсэн 2 хүртлэх хариултыг сонгоно уу гэж зааж өгч болно. Хэрэв анкетийн асуултууд дунджаар 3 боломжит хариултын хувилбартай байвал 12 хариулт хариулт бүхий олон сонголттой асуултаас 4 хүртэлх хариултыг сонгоно уу гэвэл энэ нь 3 хариулт тутмаас нэг нь сонгогдох магадлалыг хангаж байгаа хэрэг болно.
Түүнчлэн сонголтын тоог чөлөөтэй тавьбал, тухайлбал гурван хариулт сонгосон респодентийн хариулт болон 10 хариулт сонгосон респодентийн хариултууд харилцан адилгүй жин дарж судалгааны дүнгийн үнэн магадтай байдалд сөргөөр нөлөөлөх боломжтой юм. Тиймээс респодентуудын саналын тэгш байдлыг хангахын тулд судалгаанд ихэвчлэн сонголтын хязгаарлалтаыг зааж өгдөг байна. Олон сонголттой асуултыг компьютерт оруулахдаа хоёр янзын хувилбарыг ашигладаг. /SPSS программыг хэрэглэх нь-2, Социологи сэтгүүл №3, 2002 он, Социологийн судалгааны үндсэн аргууд, ред В.Отгоннасан/
1. Сонгох хамгийн дээд боломжийн тоогоор багануудад задлах

2. Тухайн асуултын хариултын хувилбарын тоогоор багануудад задлах
Мэдээллийг аль ч хувилбараар шивсэн бай ялгаагүй, эдгээр тус тусдаа байгаа мэдээллүүдийг нэгтгэж тоолж болно. Үүний тулд эдгээр тус тусдаа багананд байгаа мэдээллүүдийг нэгдсэн нэг хувьсагчуудын багц /set/ болгох шаардлагатай.

• Analyze (цэсээс)
Multiple response►
Define Set…


Өгөгдлүүдээс хэсэгчлэн сонгон Multi Response Sets-д суулгаж өгнө.

Үүний дараа Analyze (цэсээс)
Multiple response►
Define Set…-ийг дахин нээхэд
Frequence идэвхсэн байна.


Дээрх хэсгээс хооронд нь харьцуулалт хийх үзүүлэлтүүдийг сонгоод хүссэн
үр дүнгээ гаргаж авна.
Үр дүнгийн жишээг доор үзүүлэв

No comments: